(Bir PDR lisans öğrencisinin sorularını cevapladım ve sorulardan birisini burada paylaşıyorum.)
-Son olarak çok sık söylenen bir şey var, "herhangi bir durum karşısında şunları yaşamak normal, şunları hissetmek normal şunları düşünmek normal" özellikle sosyal medyada gördüğümüz kadarıyla neredeyse herşey normal. Bu doğru mu?
Sorunuzu doğru anladığımdan emin değilim ama anladığım şekilde cevap verebilirim;
Bence bu ifadeler aslında bir bilgi paylaşımı değil, bir tür "telkin". Herhangi bir alanda çalışan otoritenin telkinleri, o alanda çalışmayan birisinin benzer telkinlerine göre çok daha güçlü bir etki yaratır. Söz konusu ruh sağlığı alanı ise bu alandaki otoriteler de ruh sağlığı mensubu olan kişilerdir. Dolayısıyla onlar da bu telkinleri belli başlı amaçlar doğrultusunda kullanıyor olabilirler.
Galiba bu ifadelerin en sık kullanıldığı durumlar şunlar oluyor. İnsanlar özellikle beklenmedik durumlarda yaşanan olayları sindirmekte ve anlamlandırmakta bir hayli güçlük çeker. Böyle anlarda insanoğlunun ruhsal becerileri sekteye uğrar. Terapistler böyle durumlarda bu kişiler için ikame bir ruhsal aygıt yerine geçererek çeşitli destek ve telkinlerle olayı yaşayan kişi için yaşanan olayı anlamlandırmaya çalışır. Böylece karşıdaki kişiyi kısa süreliğine hayatın gerçekliğinde tutmaya ve zihinsel olarak daha da kötüleşmesini engellemeye çalışır.
Buradan hareketle ruh sağlığı mensubu olan kimseler, özelikle beklenmedik durumlarda yaşanan bir durum karşısında yaşanan duygu, ve davranışların doğal veya normal olduğunu söyleyebilir, böylece o kişiyi rahatlatmaya çalışır. Rahatlatma sözcüğünü özellikle kullanıyorum çünkü bence bu gibi ifadelerin en büyük maksadı karşıdaki kişiyi rahatlatmaktır.
-Sorunuzun devamı neydi?
-Yani bu açıklamalar doğru mu, uygun mu acaba diye merak etmiştim.
Bana kalırsa bu açıklamalar, her ne kadar patolojik olmadığı düşünülen durumlar için yapılsa da yine de pek uygun değil. Zaten her durumda olduğu gibi bu ifadelerin de yerli yersiz kullanımı, çeşitli riskleri beraberinde getirir.
İlk risk şu ki, bence bu ifadeler bazı kişiler için rahatlatıcı yani hafifleştirici değil, hafife alıcı olarak deneyimleniyor. Böylece kişiler, işittiği bu laflar nedeniyle yaşadığı hissin yeterince anlaşılmadığını düşünüyor ve sıkıntı verici hisleri daha da şiddetleniyor. Ya da bu ifadeler insanların, terapiyi bir yaşantının normal ya da normal olmadığını salık veren yerler olduğunu düşünmesine sebep olabiliyor. Böylece terapistine sık sık "acaba bu normal mi?" "Sizce bu normal değil mi?" gibi sorularla zihnini meşgul ediyor ve bu da verimli bir çalışmanın önüne geçiyor. Ya da "iyi bari zaten normalmiş" diyerek profesyonel bir destek almaktan vazgeçebiliyor.
Aynı zamanda, "bunlar gayet normal" diyince, sanki "zaten bunlar olması gereken şeyler" demiş gibi oluyorsunuz. O sırada bunu duyan bir başka kişi ise "ama bende böyle olmadı yoksa ben normal değil miyim" diye sorunca ne diyeceksiniz?
Son olarak danışanlar bu açıklamaların asıl amacını bilmese de, terapistin rolünün insanları anlık olarak rahatlatmak olduğu yanılgısına da düşebilir.
Gördüğünüz pek de olumlu bir tercih gibi görünmüyor.
-Bu konuda bana bir örnek verebilir misiniz?
Biraz farklı bir örnek olacak ama hatırladığım şey; geçtiğimiz günlerde bir uzmanın sosyal medya paylaşımında gördüm ve şöyle bir şey diyordu; "insanlar her yerde ve herkese karşı farklı davranabilir, diğer kişilerle ilgili an be an düşünceleriniz ve duygularınız değişkenlik gösterebilir ve bu da oldukça normaldir" diye bir açıklamaya yer vermişti. Burada da sanki tutarlı, süreğen ve bütünleşmiş bir kendilik hissinin olmaması karşısında, kişinin içsel bir kaygıya kapılmasının önüne geçmek ve yine kişiyi rahatlamak amaçlanmış gibiydi.
Hâlbuki yapılacak kapsamlı bir değerlendirmenin ardından, bu kişilerin nesne ilişkilerinin kalitesi ve kimlik bütünlüğü ile ilgili oldukça farklı sonuçlar elde edilebilirdi. Hal böyle olunca sosyal medyada bunun normal olduğunu duyan kişi, içindeki kaygıyı bastırmaya yetmese de erkenden terapiye başvurmayı erteleyebilir ya da vazgeçebilir. Böylece yaşantı ve ilişkileri daha da çok bozulabilir.
-Peki bu konuda bir öneriniz var mı?
Herhangi bir durum karşısında çok çeşitli duygularımız davranışlarımız olabilir elbette ancak bunlar "doğal ya da normal" değil "olasılıktır." Yani bu durumlardan olasılık olarak bahsetmek bana daha uygun geliyor.
Çünkü olasılık demek, olabilir demektir. Olabilir demek ise "olmayabilir de" demektir. Olmayabilir demek ise; "sizle ilgili yeterince bilgi sahibi olmadan herhangi bir şey söyleyemem çünkü benim sihirli güçlerim yok" demektir. Dolayısıyla ille de böyle açıklamalar yapacaksanız, bu tür durumlardan olasılık diye bahsetmek daha uygun olacaktır.
-Çok teşekkür ederim, gerçekten çok faydalı oldu.
Unutmayalım ki tercih edilen ifade ve sözcüklerin kullanımı, sadece terapide değil, dışarda da sizin hedeflediğiniz şeyleri rayından çıkartabilir. Bunlara özen göstermek, hiç değilse azaltmak uygun olacaktır. Ben teşekkür ederim.
•••Bu konudaki soru - cevap içeriği olduğu gibi paylaşılmıştır. Diğer soruları da sonra paylaşmaya çalışacağım•••